Sakola Sapoe Jeput keur Bima Rengkung

Kolom, dimuat di SundaMidang Oktober 2016

Sakola Full Day Keur Bima Rengkung

Ku Nina Rahayu Nadéa

                                                                                             Geus jadi catur sakabéh rahayat. Yén mentri pendidikan anyar boga kahayang dina widang atikan. Kahayang pikeun ngaronjatkeun ajén atikan nu aya di Indonesia, hususna SD jeung SMP. Sakola full day. Ari tujuan utama na mah  pikeun nyalametkeun generasi ngora  sangkan teu kabaud ku hal-hal négatif. Barudak bisa tengtrem lantaran aya di lingkungan sakola. Aman nepi ka kolotna kaluar gawé.

                                                                                             Pro jeung kontra. Tinangtu waé. Loba jalma anu teu panujuna. Wajar. Kabéh nu aya di kota mah meureun asa katulungan ku ayana sakola full day. Lantaran loba kolotna anu  gawé ti isuk  nepi ka soré. Atuh kolotna teu kudu hariwang ku kaamanan barudak, lantaran maranéhna  aya di lingkungan sakola nu bubarna jam 5an. Lekasan gawé bisa  langsung ngajemput barudak. 

                                                                                             Sanajan enya cenah ceuk ieu mentri karék wacana. Tapi teu burung jadi bahan catur. Utamana nu aya di pasisian. Melang jeung hariwang. Melang sieun kebon jeung sawah anu biasana dibantuan ku barudak, teu kaurus. Hariwang sieun barudak jadi teu gaul jeung batur salemburna, lantaran waktuna lila di sakola. Ari kagiatan barudak sakola di lembur? Geus kasawang. Apanan satutas sakola téh loba barudak anu langsung ulubiung dina pagawéan kolotna. Aya nu ka sawah, nu babantu di kebon atawa ngarit keur ingon-ingon, aya ogé anu ngadon arulin maén bal di lapangan jeung babaturan. Hal ieu pisan sabenerna anu nuwuhkeun rasa hariwang para tokoh atikan- ngeunaan kasadaran pikeun ngahangkeutkeun ajén sosial jeung masarakat sabudeureun. Diajar gaul jeung lingkungan anu saeutikna bakal nambahan pangaweruh anu kacida luhungna pikeun barudak dina diajar maca lingkungan.

                                                                                             Buku Bima Rengkung yasana Hidayat Soesanto. Buku heubeul taun 1995 wedalan CV geger sunten ngahaja dijadikeun bahan bandingan pikeun ngaguar carita ngeunaan sakola full day anu nepi ka kiwari ramé dicaritakeun.

                                                                                             Disebut Bima Rengkung téh, pédah waé nu boga lalakon Anang kacida resep kana hiji tokoh pawayangan anu katelahna BIma. Ngan awakna mah jauh tanah ka langit jeung Bima. Ari Bima geus pada apal dedegan sembada badag. Ari Anang? Leutik, rengkung. Matakna sok pada nyebut wéh Bima Rengkung.

                                                                                             Onjoyna buku ieu, nyaéta lebah  nyaritakeun barudak boh keur aya di sakola boh keur arulin di lingkungan lemburna. Ti mimiti arulin, merhatikeun guru saregep nepi ka patelak. Kabéh aya di dieu.

                                                                                             Demi lantaran patelakna? Tina alatan resep ka Bima. Anang jadi resep ngagambar Bima, ngahaja dialus-alus sarta pada muji ku babaturan sakelas.  Uus gé sarua ningali éta gambar sarta dibawa ka hareup kelas. Tapi ning Uus ngagambar buleudan tilu siki handapeun gambar   Bima téa. 

                                                                                             “Heueuuy... déh. Bima keur mod-mod...”Si Dikun nyorowok.

                                                                                             “Apan Bima kababayut, lantaran sieuneun si Cépot” ceuk Uus ngéngklokan sobatna. (37)

Teu rido wayang  kameumeutna dijejeléh. Serenteng Anang  nyampeurkeun si Uus. Waktu Uus malik ngabar-ngabar dampal leungeun, Anang rikat taki-taki. Anang  nu salila ieu arang langka patelak, ayeuna mah katempo wanian.

“Hayoh, Us, piraku rék éléh ku budak begung,” si Dikun nyumangetan sobatna. Kituna téh bari gesat gesut, milu maju ka hareupeun kelas.

Untung kaburu aya Pa Guru Endun. Pak Endun anu katelahna guru anu bageur  harita mah kacida bendu, lantaran asa diteungteuingan. Diwawadian ulah heureuy, sabot anjeunna ka kacamatan, kalah siga anak hayam dikencarkeun. Sanggeus dipapagahan, anu pamungkas Pak Endun nitah nyieun sapu kawung hiji séwang, éta minangka hukuman. Kaitung bangga, lantaran kudu dikumulkeun isuk ka Pak Endun.

Lebah ngahukum barudak meureun anu kudi jadi conto keur para guru. Yén dina méré hukuman ka budak téh teu kudu maké fisik sagala. Siga anu loba kacaritakeun jaman kiwari. Tapi hukuman anu aya manfaatna sarta  bisa  ngadidik barudak.

Geus kabayang. Baralik sakola téh barudak langsung muru kebon atawa ka mana waé sangkan hasil anu dimaksud. Nyieun kréativitas anu sacara teu langsung nambah kaparigelan barudak dina metakeun pangabisa, hususna dina nyieun sapu kawung. Kangaranan hayang kapeunteun ku guru tinangtu waé bakal paalus-alus.

Dina ieu carita ogé, digambarkeun kumaha kaayaan lembur mangsa Ashar datang. Barudak pilemburan biasana ngariung di lapang pikeun maén bal.  Umur barudak anu bisa ngiluan ieu kagiatan, diwates nepi ka umur 14 taun. Unyiil Cup, salah sahiji kagiatan anu kacida ditunggu-tungguna ku barudak. Dina kagiatan ieu sakabéh rahayat. Tumplek. Komo maju ka tungtung. Wanci dimana nangtukeun pijuaraeun.

                                                                                             Kleup kampung Anang, ngaranna Haurséah, dianggap klep paunggul, lantaran dina  jero tilu turnamen  kudu baé nepi ka pinal. Sanajan enya ari pialana mah angger beunang ku kampung séjén. Éléh ku barudak Pereng.

                                                                                             “Taun ieu mah urang kudu juara.” Ceuk Pa Acis guru tilu suhunan. Ari Pa Acis téh sapopoéna ngajar Olah Raga.

                                                                                             Anu dipikasieun ku Anang sabatur batu nyaéta barudak pasar, lantaran jarangkung gedé. Ari nu jadi kamelang Anang ngalawan klup pasar téh. Nyaéta lawanna téh Uus jeung Dikun. Babaturan sakola anu  keukeuh sigana téh neundeun rasa katugenah ka Anang, ti kajadian dihukum sapu kawung téa. Ieu alesan anu nyababkeun Anang teu  ngiluan maén bal di lapang, padahal biasana mah resep kacida. Sieun diarah.  

                                                                                             “Nu penting gunakeun akal. Ulah ngagugu kasieun jeung teu kajurung ku napsu.” kitu ceuk bapana.  Ieu kekecapan bapak anu ngajurung sumanget Anang, sanggeus budal sakabéh angen-angenna-sanggeus nyaritakeun perkara Uus jeung Dikun.

                                                                                             Bima Rengkung hojah deui. Leungit kasieunna baganti ku wawanén. Komo inget ka Bima kameumeutna. Gambaran lalakon Bima anu sering kabaca dina tokoh pawayangan kagambar dina ingetan.

                                                                                             Bal nu ngampul lalaunan, ku Anang ditekuk saeutik. Teu dicandet, semet dilelempeng ka lebah lawang gul si Uus. Gorolong... terus dituturkeun. Sakalian ngarérét posisi kiper. (62)

                                                                                             Niat ngagulkeun, teu  waka dienyakeun. Waktu ningali si Dikun leumpangna geus teu maké ijiran. Kajudi dina haténa aya niat séjén. Bal ku Anang didorong deui lalaunan, dipernahkeun antara manéhna jeung Uus, sarta nunggu Dikun ngudag manéhna. Waktu Uus jeung Dikun dareukeut, Bima luncat, nyingcetan nu culika. Geus kajudi. Suku silirampid sadaékna. Lugina haté Anang lantaran geus bisa nuntaskeun masalah anu disanghareupan. Bisa maén bal kalawan alus sarta bisa nyingcetan anu culika. Kunaon Anang beut bisa ngungkulan ieu masaah? Lantaran ku maca. Maca lingkungan sabudeureun. Maca paroman jalma anu aya niat jahat. Maca kahayang guru maén bolana – sangkan inyana maén alus. Maca kahayang kolotna anu teu panuju dirina jadi jalma kuméok lantaran sieun ku Dikun jeung Uus.

                                                                                             Tina carita Bima Rengkung. Kumaha pibalukareun nasib Bima Rengkung, lamun sakola full Day keukeuh dilaksanakeun. Apanan tadi gé geus dicaritakeun. Yén ilaharna di pilemburan mah balik sakola teu weléh euyeub ku kaulinan lembur utamana maén bal. Ngabantuan kolot baranggawé di imah ogé di kebon.

                                                                                             Maén bal, hiji kaulinan anu kacida alusna lantaran bisa manjangkeun tali silaturahmi, barudak bisa diajar sosial ku cara wawuh jeung masarakat lain, hususna saumuran. Lian ti kitu tina carita Bima Rengkung tadi. hususna anu kaalaman ku lakon Anang. Kumaha onjoyna Anang dina cara naklukeun Dikun jeung Uus anu kacida goréng haté lantaran boga niat jahat ka Ananag. Ari alusna, Lantaran Anang geus bisa maca. Maca- anu sacara téoritis cenah  dilakukeun di sakola  formal. Tapi di dieu lain harti maca buku tapi maca lingkungan, maca tabéat jalma. Kitu deui maca dina hal manéhna sok nonton wayang. Hal maca anu mémang teu bisa dipimilik lantaran ngan saukur  sakola formil. Tapi bisa kabaca ku geterna haté. Ku rasa anu asak. Ngadumaniskeun naon anu  kagambar dina pangalaman maca wayang- sarta mraktékeun dina hal nyata. Ieu nu utama. Buktina? Anang bisa salamet, teu jadi codéka lantaran dijieun culika ku Dikun jeung Uus. Malik. Nu niat culika anu jadi korbanna.

                                                                                             Lamun wae pamarentah keukeuh ngajalankeun pamaksudan. Teu kajudi kumaha nasib Bima Rengkung satuluyna? Moal aya Bima Rengkung anu satria di lapangan. Lantaran waktuna hengker ku waktu di sakola anu nepi ka jam 5na. Moal aya deui anu mantuan kolot-kolotna. Kitu deui meureun warisan budaya urang khususna wayang anu diputer di pilemburan, moal ditongton ku barudak, lantaran maranehna geus capé ku waktu anu béak di sakola.***

Nina Rahayu Nadéa. Menulis dalam bahasa Indonesia dan bahasa Sunda. Tulisannya dimuat di:  Pikiran Rakyat, Galamedia, Kabar Priangan, Majalah Kartini, Analisa Medan, Radar Bojonegoro, Majalah Potret Banda Aceh, Majalah Baca Banda Aceh, Suara Karya, Suara Daerah, Majalah Kandaga, Majalah Mangle, SundaMidang, Galura,  Tabloid Ganesha, Tribun Jabar, Koran Merapi Yogyakarta, Majalah HAI, Majalah Loka Tasikmalaya, Majalah Guneman,  Sastra Sumbar, Majalah Bobo, Buletin Jejak, KOMPAS, Kedaulatan Rakyat, Solo Pos, Joglo Semar, Radar Bayuwangi, dll